Central das Pontes (Mariano Grueiro) Ladislao Martínez López, histórico militante ecologísta e experto en enerxía, membro da Plataforma Térmicas Non-Aire Limpo, analiza o presente e o futuro destas instalacións.
As centrais de gas en ciclo combinado foron a gran aposta de xeración eléctrica de case todas as compañías en España no século XXI. De non existir ningunha planta aberta no ano 2001 a chegar a ser a principal fonte de xeración de electricidade en 2009 cun total duns 80 TWH (terawatioshora), é dicir case o 30% de toda a electricidade producida. En termos de potencia, e limitándonos ao sistema eléctrico peninsular, totalizan 22.243 MW (megavatios). É dicir, case o dobre que a potencia de carbón instalada e case tres veces maior que a nuclear. Funcionan en total 55 grupos modulares dunha potencia aproximada de 400 MW.
Pero grazas á ausencia de planificación eléctrica e dado que os promotores tiñan liberdade de elección de emprazamento e de combustible, a preferencia por esta tecnoloxía levou a que, ademais das que xa funcionan, existan unha chea de centrais de gas que depositaron o aval (que representa o 2% do custo previsto da instalación) ao que estaban obrigadas desde 2006. En total alcanzan a exorbitante cifra de 36.319 MW. Delas 9.300 MW contan xa con DIA (declaración de impacto ambiental) positiva. Unha desmesura total e absoluta.
Neste contexto a crise económica significou un duro pau para o futuro destas instalacións. Fronte a unha demanda de electricidade do sistema peninsular, que o "Plan dos sectores de electricidade e gas 2008-2016" esperaba que crecese en barras de central polo menos un 2,6% acumulativo anual entre 2008 e 2011 (páxina 48), ocorreu que en 2008 creceu un 0,8 e en 2009 contraeuse nun 4,6 %. E con todo as centrais de gas fóronse instalando ao ritmo previsto. O resultado é evidente. Sobran unha chea de centrais deste tipo. Se se compara o "Informe marco sobre a demanda de enerxía eléctrica e gas natural e a súa cobertura. Ano 2009" que a CNE publicou este 22 de decembro, co Plan de 2008-2016, vese todo moi claro. O citado plan prevía no escenario chamado de eficiencia unha demanda de electricidade en barras de central para o sistema peninsular de 290 TWH para 2011, a nova situación fai que a CNE e REE prevexan que esta demanda sexa en realidade de entre 259 e 265 TWH nese mesmo ano. É dicir aproximadamente igual que en 2008, pero entón haberá algunhas centrais de gas máis funcionando e bastante máis enerxías renovables producindo con prioridade. E se o Plan prevía unha punta de potencia no inverno de 50.800 MW tamén en 2011, agora prevese que estará entre 45.800 MW no escenario eficiente e 48.200 no chamado extremo.
No Informe marco de 2009 da CNE antes citado (informes que se emiten periodicamente e que son dunha parcialidad manifesta a favor dos promotores) pódese ler, con notable satisfacción, a seguinte cita: "Obsérvase... que unha gran cantidade de instalacións cuxa data de posta en marcha prevese dentro do período en estudo non presentan con todo unha data concreta de alta. Isto non sucedía en anos anteriores, máis ben ao contrario, os promotores adoitaban ser optimistas nas súas estimacións e apuntaban datas de posta en marcha o máis próximas posible ao momento actual. Pero este último ano (2008) a demanda eléctrica apenas creceu como consecuencia da crise económica que atravesa o consumo; en 2009 estase producindo un efecto aínda maior e a demanda está rexistrando mes a mes reducións respecto ao ano anterior; en 2010, segundo as previsións do operador do sistema... tampouco se espera unha recuperación neste sentido senón apenas un lixeiro incremento do consumo. Nestas condicións, sen uns ingresos seguros aparte do mercado, os promotores atopan dificultades para garantir a rendibilidade das novas instalacións, así como para financiar a súa construción. En consecuencia, os prazos de execución de determinados proxectos quedaron nun estado de suspenso, condicionados á evolución que experimente o sector nos próximos anos". É dicir, que o estado de ánimo dos promotores está lonxe de ser optimista e que cabe esperar que moitos proxectos demórense ou aínda se abandonen.
Noutros parágrafos indícase que pode anticiparse o peche das vellas instalacións de fuelóil e carbón sobre o calendario previsto porque van funcionar moi poucas horas e o cobro por garantía de potencia nas actuais circunstancias non permite manter as instalacións.
No acordo do Consello de Ministros de 19 de novembro de 2009, que fixou a cantidade de enerxías renovables que podería admitir o sistema eléctrico nos próximos anos, dise: "Desde o punto de vista da cobertura da demanda non aparecen dificultades de garantía de potencia, así, a redución de consumo motivada pola conxuntura económica actual, xunto cos investimentos en xeración xa realizadas ou en execución aseguran índices de cobertura superiores a 1,1 ata o ano 2013. Obsérvase a necesidade de nova instalación de potencia firme a partir do ano 2014, para garantir un índice de cobertura de 1,1.
Suponse unha utilización dos grupos de carbón superior a 4.200 h/ano e unha utilización dos ciclos combinados no seu valor mínimo en 2012 con 2.100-2.300 h/ano". Ese tempo de funcionamento fai ruinosas esas instalacións.
En definitiva é practicamente imposible que os promotores de centrais abandonen proxectos que están xa en construción, xa que realizaron o groso do investimento na adquisición dos equipos, pero é altamente probable que retarden o ritmo de construción e que non inicien ningún novo proxecto ata que non vexan a situación máis propicia. Os promotores de centrais sinalan, no informe da CNE varias veces citado, que en 2010 porán en funcionamento as centrais de Besós (Endesa, 800 MW), Bahía de Alxeciras (E.ON, 810 MW) e Porto de Barcelona (Gas Natural, 800 MW). Para 2011 só hai unha planta que se prevexa instalar, o grupo 5 de Soto da Ribeira (Hidroeléctrica do Cantábrico, 425 MW). Todos os grupos citados acumulan demoras de máis dun ano con respecto ao previsto.
É moi significativo estudar o que pode ocorrer coas restantes centrais que dispón de declaración de impacto ambiental positiva. É practicamente seguro que as centrais de Catadau en Valencia (Intergen, 1.200 MW) e Morata de Tajuña en Madrid (Electrabel, 1.325 MW) estean definitivamente mortas polo rexeitamento de todos os grupos políticos nas respectivas Asembleas rexionais. Ningunha delas iniciou a construción.
Iberdrola manifestou publicamente que non ten especial interese en construír agora este tipo de centrais no noso país e comportouse coherentemente con esta afirmación. Non seguiu coa o proxecto de Aceca 5 (de 400 MW) a pesar de dispor de declaración de impacto ambiental (DIA) positiva e estar situada moi preto do estratéxico mercado eléctrico de Madrid, extremadamente deficiente en xeración propia, o que comporta beneficios adicionais por xerar perdas eléctricas menores. Para maior abundamiento este ano pechouse un grupo de fuel no mesmo emprazamento cunha potencia de 314 MW. Ha "consentido" demoras incribles na obtención da DIA do grupo de Castejón 4 en Navarra que se tramitaba en paralelo con outro grupo que funciona desde 2007. E tampouco é previsible que teña interese en acelerar os pasos da central de Alange (Estremadura), a pesar de obter hai pouco tempo unha DIA positiva. Todas estas centrais, que acumulan xa grandes demoras, declárase no informe da CNE que funcionarán "A partir de 2012", sen maior precisión. Os seus directivos indican que as súas prioridade de investimento actual é as enerxías renovables, singularmente a eólica e que o groso dos investimentos faranse fóra das nosas fronteiras, especialmente en EE.UU e Gran Bretaña onde adquiriron diversas compañías. Hai aínda mellores perspectivas para os proxectos que non teñen DIA positiva como son Villamanrique (Madrid) ou Miranda de Ebro.
Gas Natural, tras a adquisición de Unión-Fenosa tampouco aparece como un promotor temible. Está en primeiro termo a tremenda débeda que posúe que hai pouco aconsellable lanzarse a investimentos de moi dubidosa rendibilidade no curto prazo. Ambas as compañías realizaran unha forte aposta polas centrais de gas e atópanse entre as máis afectadas polo escaso funcionamento que vén tendo nos últimos anos. É moi probable que o ano 2010 terminen o proxecto citado de Porto de Barcelona, pero é moi sintomática a demora que leva a central de Osera de Ebro (Zaragoza, 800 MW, promovida inicialmente por Unión Fenosa). Esta central posúe Autorización Administrativa desde 2002 e debería estar funcionado desde fai 3-4 anos, pero que os seus promotores non a impulsan. De forma un tanto paradoxal espérase que obteña a AAI (que outorga o goberno rexional) en datas próximas, pero non se inclúe entre as centrais que se porán en funcionamento nos próximos anos. Dispón ademais doutro grupo en Aceca, xemelgo do de Iberdrola e no mesmo estado de tramitación, que tampouco impulsaron. É moi importante tamén o dato de que a empresa resultante da adquisición debe desprenderse de 2.000 MW de centrais de gas por obrigación da Comisión de Defensa da Competencia. É moi mal momento para vender xa que case todas as compañías parecen ter xa máis potencia de gas da que lles gustaría. Non se atisba que os seus restantes proxectos sexan especialmente interesantes nos próximos 2 ou 3 anos. É case seguro que non sexa certo que a central de Lantarón (Álava, 800 MW) arranque en 2012 e un delirio que Paracuellos de Xarama (Madrid, 800 MW) fágao en 2013 como se indica no informe da CNE tantas veces citado. Non se cita sequera o proxecto de Valdemingómez (Madrid, 1.200 MW) polo que depositou aval no seu momento.
O caso de Endesa tamén ten as súas características propias. Tras a saída de Acciona da súa propiedade quedou integramente en mans de ENEL, que sempre foi partidaria, na pugna que ambas libraron, de manter un ritmo de investimento pausado. ENEL pagou por Endesa unha cifra moi avultada tras a moi publicitada e disputada OPA e viuse obrigada a desfacerse de Acciona pagando de novo un elevado prezo polo 25% da compañía. O seu interese inmediato é espremer os activos de que dispón para amortizar canto antes a avultada débeda dos seus propietarios. É probable que en 2010 conclúa a planta de Besós (Barcelona), pero non é moi crible que impulse o resto dos seus proxectos. Falamos das plantas de Ledesma (Salmanca, 800 MW), Estremera (Madrid, 1200 MW) , Compostilla (León, 1.200 MW), Fayón (Zaragoza , 800 MW), Xirona (400 MW), Escatrón (Zaragoza, 800 MW), Foix (Barcelona, 500 MW). Como se ve unha lista demasiado longa no que é evidente que sobran moitos proxectos. Unha pista de cal pode ser o grupo preferido pola empresa apunta a Compostilla. No informe do sistema eléctrico de REE do ano 2008 apuntábase a que en 2010 abriría 800 MW nese emprazamento, no que se prevén novos peches de plantas antigas.
Hidroeléctrica do Cantábrico (HC), en mans de Electricidade de Portugal (EDP) tamén parece estar saturada de centrais. Explota 800 MW en Castejón (Navarra) e puxo en marcha 425 en Soto da Ribeira (Asturias ) en 2008. Dispuña de todas as autorizacións para ter en funcionamento outro grupo xemelgo no mesmo emprazamento, pero decidiu retardar o proxecto que agora espera pór en marcha en 2011 con máis de 3 anos de atraso. Non é moi crible que active no curto prazo o seu proxecto de Barallas de Melo (Cuenca, 800 MW) no que non dispón aínda de DIA positiva.
E.ON arrincará dous grupos en Alxeciras en 2010 e proclama que porá en marcha outro en Solvay (Cantabría, 400 MW) en 2012, pero isto segundo resulta pouco crible xa que aínda non conta con DIA positiva. Fálase de E.ON e HC (aínda que tamén contan outras compañías eléctricas que queren instalarse no noso país) para adquirir os 2.000 MW que Gas Natural debe vender. Isto faría menos interesante aínda entrar en novos proxectos.
Hai ademais outras compañías (como ESB, Global 3, ...) que manteñen algún proxecto con poucas posibilidades de prosperar.
Como conclusión de todo o devandito creo que nos próximos anos asistiremos a demoras e paralizacións de moitos proxectos. A pesar diso non é fácil que as compañías desfáganse dos proxectos que promoven: tanto porque depositaron un aval que non están interesadas en perder, como por reafirmar o seu poder e non outorgar vitorias innecesarias aos seus opoñentes. Sería moi útil nesta fase conseguir que o Ministerio de Medio Ambiente non outorgase máis DIA positivas, porque isto permitiría unha certa tranquilidade a medio prazo. Máis aló de 2013-2014 ábrese unha gran incógnita. Todo depende da evolución da demanda, dos compromisos internacionais sobre cambio climático (o resultado de Copenhague é tamén por isto un desastre), dos niveis tecnolóxicos das fontes alternativas (singularmente as renovables e a captura de carbono) e da oposición social que susciten. Despois todo pode ser moito peor (por exemplo, relanzamento da enerxía nuclear), ou moito mellor (escenario de só enerxías renovables ou tecnoloxías non emisoras de CO2). ..¡Veremos!.
Ladislao Martínez López
Sem comentários:
Enviar um comentário