¡¡Ben, polos mugardeses!!

Antiga escola Unión Mugardesa

Bezoucos é unha península entre dúas rías, nunha delas aséntase Mugardos e na outra Ares, ambos os pobos separados legua e media danse as costas con loma e "xunqueira" por medio. As parroquias que deles dependen, como cabeza de concello que son, esténdense cara ao leste por unha terra fértil que en suave declive baixa por ambas as ladeiras ata o mar das rías.

Os dous pobos teñen unha liña de casas que dá ao mar, con dique e paseo para goce dos seus veciños.

Mentres un recibe o sol de poñente o outro o recibe de levante e o vento que ás veces os azouta tamén é oposto para un oeste e para o outro levante. Ambos creceron e neste crecemento foron perdendo o sabor da súa arquitectura de pobos mariñeiros e enterrando a súa historia na escuridade do pasado.

A emigración a América dos pasados séculos, deixou nas súas rúas e historia pegadas indelebles polo labor dos seus nobres e altruístas fillos, que destacaron sobre todo no esforzo realizado para dotar á mocidade dunha escola digna, de idearios e métodos pedagóxicos de vangarda.

Foi un grupo de aresanos os que se adiantaron a todos os galegos da diáspora e estableceron o camiño para que logo, ao ser imitado polo resto dos galegos, construísense en Galicia centos de escolas orientadas á instrución da mocidade. En poucos anos Galicia alcanzou os índices de analfabetismo máis baixos de Europa e todo iso conseguido grazas á valentía e sentido do deber dun pequeno grupo de persoas que nos seus días de nenos viron comezar o día coa luz dos raios do sol de levante reflectíndose na ría.

Un vinte de marzo de mil novecentos catro os aresanos emigrados na Habana fundan a Alianza Aresana de Instrución e un trinta de xullo de mil novecentos nove, os mugardeses constitúen a Unión Mugardesa de Instrución, as dúas sociedades buscan fomentar e propagar o ensino gratuíto entre os naturais dos seus termos municipais.

Para moitos era unha tolemia establecer unha escola nos seus lugares de orixe xestionadas e dirixidas desde América, disputando á escola do estado a responsabilidade de instruír á mocidade con idearios que en moitos casos adiantábanse ao momento e entraban en confrontación cos establecidos polo Goberno e a Igrexa.

En terra de caciques, de atraso secular, os seus fillos estaban obrigados a unha emigración desde a máis tenra infancia, difícil tíñano.

Pero ao final triunfaron e ata que a escola do Goberno non mellorou aí estiveron as escolas laicas dos emigrantes como referentes dun ensino de calidade na Galicia da primeira metade do século XX.

Hoxe cento seis anos máis tarde é difícil entender o esquecemento a que está sometida a décana das institucións, a Alianza Aresana de Instrución, polo pobo polo que loitaron os fundadores, polos descendentes daqueles que dos seus soldos de obreiros retiraban a pequena cota que achegaban á sociedade con sacrificio, por aqueles outros que contan entre os seus antepasados cun directivo fundador e conservador do espírito fundacional durante anos e como non polos alumnos e fillos de alumnos que tanto ben recibiron da institución nai de todas as escolas de Galicia.

Pasou o aniversario e tan só un intento do Concello, que hai que agradecer, programando un acto conmemorativo, ao que ninguén asistiu, foi o referente de tan importante data. Esta vez fallou o pobo, o Concello estivo presente e o que puido ser e debe ser un día sinalado para todo o pobo de Ares quedou unha vez máis no lamentable esquecemento que ano tras ano se repite e que non esperaban nin Fachendosos Enríquez, nin Federico García, nin outras persoas admiradoras e seguidoras da obra dos aresanos. Estes homes sempre dixeron que os aresanos fundadores da Alianza Aresana de Instrución recibirían no futuro, pola súa valentía, esforzo e entrega, honra e homenaxe das futuras xeracións de aresanos.

Pero tampouco todo é esquecemento e desidia nesta terra de Bezoucos. A costas de Ares esta Mugardos e aquí as cousas van por outro camiño, ao formarse unha comisión para celebrar o primeiro centenario da apertura da primeira escola da Unión Mugardesa de Instrución.

Un grupo formado por persoas comprometidas coa cultura, o ensino e a política están dando os primeiros pasos para que o dous de outubro deste ano Mugardos recupere o espírito altruísta e comprometido dos fundadores. Programáronse xornadas culturais, actividades orientadas a divulgar entre os mugardeses a historia da sociedade e outras que mostrasen obxectos, documentos e fotografías da época fundacional e posteriores, e ata a reproducir o acto fundacional, tal como viviuse no momento de levarse a cabo a inauguración.

Realmente vese nos pasos dados ata agora un apoio incondicional do pobo, de todos os representantes políticos das institucións locais, provinciais e autonómicas e espérase unha participación significativa das industrias establecidas e os medios de comunicación: radio, prensa e televisión.

O curioso é que o fermoso e ben dotado edificio escolar construído pola Unión Mugardesa de Instrución, no lugar de Catro Camiños en Mugardos, foi derrubado nos anos sesenta para edificar un novo edificio escolar. Co cal perdeuse todo un referente dunha época que, de conservarse, sería símbolo e orgullo do pobo.

Outro aspecto tamén non exento de asombro é o que na Habana (Cuba) aínda se conserve a Unión Mugardesa de Instrución na mesma rúa e casa en que se atopaba, constituída coa súa directiva e funcionando.

Pero como o importante non é o edificio, nin o feito de que a sociedade mantéñase aínda activa na Habana e si o exemplo que deron os fundadores e conservadores da sociedade mugardesa, todos estamos envorcados en lograr que o pobo coñeza e viva de cerca, o dous de outubro, a experiencia dos galegos emigrados, que asombrou e produciu respecto entre os pobos da emigración pola súa capacidade para asociarse e levar aos seus pobos de orixe unha escola moderna, que sempre será exemplo de xeracións.

Diario de Ferrol